Yahya Kemal BEYATLI
D. 2 Aralık 1884 - Ö. 1 Kasım 1958
Büyük Türk şairi ve yazarı Yahya Kemal Beyatlı 2 Aralık 1884 tarihinde eskiden Osmanlı Devleti, bu gün Makedonya sınırları içerisinde bulunan Üsküp’tedünyaya geldi. Asıl adı Ahmet Agâh’tır. Babası Üsküp Belediye Başkanı Nişli İbrahim Naci Bey, annesi divan şiirinin üstadlarından Leskofçalı şair Galip Bey’inyeğeni Nakiye Hanım’dır. İlköğrenimini Üsküp’te özel Mekteb-i Edep’te tamamladı(1892-1895). Orta öğrenimini Selanik ve İstanbul Vefa İdadilerinde tamamladı.Şehsuvar Paşa torunlarından olduğu için Şehsuvar kelimesi ile aynı anlama gelenBeyatlı soyadını aldı.
İstanbul’da tanıştığı Şekip Bey isimli Paris’ten gelmiş ve zabitlikten ayrılmışbir gencin teşvikiyle Paris’e gitti (1903). Paris’e gidişi II. Abdülhamit baskısındanbir kaçış olduğu halde, orada siyasi faaliyetlere katılmayarak sanat çevrelerindekendini yetiştirdi. Paris’te Jön Türklerle yakınlıkları oldu. Ahmed Rıza, SamiPaşazade Sezai, Prens Sebahaddin, Abdullah Cevdet’i burada tanıdı. AbdullahCevdet’in tavsiyesiyle Meaux Koleji’nde yatılı öğrenci olarak bir yıl okudu. BuradaFransızcasını ilerlettikten sonra Ecole Libre des Sciences Politigues’e (SiyasalBilgiler Fakültesi) girdi. Siyasi ve edebi çevrelerle ilişki kurarak devrin bir kısımyazar ve politikacılarını tanıdı. Orada sanat çevrelerinde kendisini yetiştirdi.
1912 yılında zengin bir sanat ve tarih kültürüyle dokuz yıllık bir süredensonra İstanbul’a döndü. Dârüşşafaka’da tarih ve edebiyat öğretmenliği (1913),Medresetülvâizînde medeniyet tarihi okuttu (1914). İstanbul Darulfünunun’da medeniyet tarihi, batı edebiyatı tarihi, Türk edebiyatı tarihi dersleri verdi (1916-1919). Tedavi için bir süre Sofya’da (1921) bulundu. Milli Mücadele yılarındaAnkara’ya gelerek Kurtuluş Savaşı kadrosuna katıldı. Buradaki Hâkimiyet-i MilliyeGazetesi’nin başyazarı oldu. Lozan’a giden barış delegeler kurulunda müşavirüye olarak görev yaptı (1922). Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne II. Dönem Urfamilletvekili olarak girdi (1923-1927). Türkiye - Suriye sınır tespit komisyonundaönemli çalışmalar yaptı (1925).Varşova (1926), Madrid (1929), ortaelçiliklerinetayin edildi. Madrid’deki görevine ek olarak Lizbon elçiliği işlerini de yönetti (1931).Yozgat (1933-1935), Tekirdağ (1935-1942) ve İstanbul (1943-1946)milletvekilliklerinde bulundu. Pakistan büyükelçiliğinden (1947-1948) sonra1949’da emekliye ayrılarak yurda döndü.1949 yılında “Hayal Şehir” şiiri ile İnönüSanat Ödülü’nü aldı.
Yahya Kemal Beyatlı hiç evlenmedi. Ömrünün kalan kısmını İstanbul’da Park Otel’in kendisine ayrılan bir dairesinde dostları ve hayranları arasında geçirdi. 1 Kasım 1958’de Cerrahpaşa Hastanesinde öldü. Vasiyeti gereğince ve özelizinle ertesi gün Rumelihisarı Mezarlığı’na gömüldü.
Ölümünden sonra İstanbul’da Yahya Kemal’i Sevenler Derneği ve Yahya Kemal Enstitüsü kuruldu (1958). Daha sonra Yahya Kemal Müzesi açıldı (1961). Beşiktaş’taki Barbaros Serencebey Parkı’na heykeli dikildi.
Şiire küçük yaşlardan itibaren ilgi duydu. İlk gençlik şiirlerinde “Esrar” mahlasını kullandı. Bu şiirleri Âgâh Kemal imzasıyla İrtika (1902 ) ve Ma’lûmat (1903) dergilerinde yayımlandı. Bazı şiirleri okul kitaplarında yer aldı. Yeni mecmuada “Bulunmuş Sahifeler” adı altında çıkan şiirleriyle (1918) daha geniş çevrelerce tanındı. Bu yıllarda Recâizâde Ekrem’i, Abdülhak Hamid’i, Muallim Nâci’yi ve Ziya Paşa’yı okuduğu gibi eski divanları da inceledi, araştırdı.
Tanzimat Dönemi sorasında gelen şairlerimiz arasında “Öz şiir” anlayışının en güçlü temsilcisi Yahya Kemal Beyatlı’dır. Şiirde Muallim Naci’yi örnek aldı. Onun şiirlerine nazirelerde bulundu. Edebiyatıcedide şiirinden etkilenerek güzel örnekler verdi. Ayrıca Tevfik Fikret ve Cenab Şahabeddin ile bu dönemde öz şiirin başarılı temsilcisi Ahmet Hamdi Tanpınar’dan da etkilendi.
Paris’te bulunduğu süreçte bazı Fransız şairleriyle tanışma olanağını buldu. Jean Morés, Charles Baudelaire, Paul Verlaine gibi sanatçıların eserlerinde gördüğü ölçü, biçim ve titizliklerinden etkilenerek kişiliğinin gelişmesini sağladı. Fransız sembolistlerinin “öz şiir” anlayışına uygun “halis şiir” düşüncesine bağlandı. “Derunî ahenk” anlayışı üzerinde titizlikle durdu. Fransız şiiriyle yakın ilişkileri onun Türk şiirine yeni bir bakış açısı kazandırmasını sağladı.
Eski kuşak sanatçılarıyla yeni kuşak sanatçıları arasında aruz – hece tartışması kızıştığı dönemde Yahya Kemal Beyatlı aruz vezni ile şiir yazmasına karşın hece ile yazan şairlerin yanında yer aldı. Kendisinin hece vezni ile yazdığı tek şiiri “Ok” şiiridir.
Şair şiirlerini uzun zaman dilimlerinde Dergâh, Şair, Büyük Mecmua, Tavus, İnci, Nedim, İnsan Akademi, İstanbul, Aile, Fotomagazin, İstanbul Haftası gibi dergilerde Akşam, Cumhuriyet, Hürriyet gazetelerinde yayımlandı.
Yahya Kemal Beyatlı şair, yazar, bürokrat ve siyaset adamı olarak kültür, düşünce ve edebiyat hayatına geleneksel kalıplarda değişik bir soluk getirdi. Yazdığı şiirlerinde kelimeleri üstün bir maharet ve ustalıkla kullanan ender şairlerimizdendir. Türkçeyi mısralarına birer musiki notası gibi işlemiştir. Şairliğinin yanında iyi bir düzyazı ustasıdır. Peyami Gazetesi’nde fıkraları, sohbetleri ve makaleleri Süleyman Sadi veya S.S. imzasıyla yayımlanmıştır.
ESERLERİ
Yahya Kemal Beyatlı, sağlığında eserlerini kitap olarak bir araya getirememiş, ölümünden sonra gazete ve dergilerde dağınık halde kalan şiir ve yazıları İstanbul’da kurulan Yahya Kemal Enstitüsü tarafından toplanarak 13 seri kitaphalinde yayımlanmıştır.
Şiir Kitapları
1. Kendi Gök Kubbemiz (1961) : Yahya Kemal Beyatlı’nın yapı ve şekil bakımından sade Türkçe’yle biraraya getirilen eseridir. “Kendi Gök Kubbemiz”, “Yol Düşüncesi” ve “Vuslat” başlıkları altında üç başlıkta toplanmıştır.
2. Eski Şiirin Rüzgarıyla (1962) : Divan şiirini yaşatma düşüncesine yönelik tamamı klasik tarzda yazılan şiirlerden oluşmaktadır.
3– 4. Rubâîler ve Hayyam Rubâîlerini Türkçe Söyleyişi (1963) : İki rubâi kitabı bir arada yayımlanmıştır.
5. Bitmemiş Şiirler (1976) : Bu kitabında şairin bitmemiş yarım kalmış şiirleri ve tasarıları toplanmıştır.
Düzyazı Kitapları
1. Aziz İstanbul (1964): İstanbul hakkında çeşitli tarihlerde çıkan yazılarıdır.
2. Eğil Dağlar (1966): Milli Mücadele yıllarında gazete ve dergilerde yazdığı yazılardan meydana gelmiştir
3. Siyasi Hikâyeler (1968) : Osmanlı tarihinden alınmış saray etrafında anlatılan siyasi konulu hikâyelerdir.
4. Siyasi ve Edebi Portreler (1968) : Yahya Kemal’in, Tanzimat sonrasının 20 Türk edebiyatçı, devlet adamı ve politikacısı hakkındaki düşünce ve gözlemlerinin toplandığı ve o devrin çeşitli olaylarına açıklık getiren bir kitabıdır.
5. Edebiyata Dair (1971) : Eski Türk Edebiyatı konusunda gazete ve dergilerde yayımlanan şiir, vezin, kafiye, eleştiri, tiyatro ve memleket edebiyatı konulu yazılar yer almaktadır.
6. Çocukluğum, Gençliğim, Siyâsî ve Edebî Hâtıralarım (1973) : Yahya Kemal Beyatlı’nın doğduğu, yetiştiği, olgunlaştığı ve şahsiyetinin kazandığı çevrede geçen önemli olayların, hatıraların anlatıldığı dört bölümden oluşur.
7. Târih Musâhabeleri (1975): Yazar, bir edebiyatçının Osmanlı tarihine nasıl bir gözle bakması gerektiği konusunun en güzel örneklerini vermiştir.
8. Mektuplar – Makaleler (1977) : Yahya Kemal’in bu kitabında mektupları, makaleleri,hatıraları, sohbet yazıları ve konferansları yayımlanmıştır.
Kaynak: T.C. Kültür Ve Turizm Bakanlığı Yayınları: 3122